Životinje u gradovima
U Banjaluci i drugim gradovima, divlje životinje se najčešće pojavljuju u pograničnim naseljima, voćnjacima ili oko kontejnera i deponija otpada. Širenje gradova je većinom naglo, pa gradska naselja velikom brzinom zauzimaju staništa divljih životinja. Osnovni preduslov njihovog prisustva je geografski položaj Banjaluke i blizina prirodnih područja, planina i većih šumskih kompleksa. Neki od glavnih razloga silaska divljih životinja u gradove jesu smanjenje površine prirodnih staništa životinja i bogati izvori lako dostupne hrane u gradovima. Kod nekih životinja uzrok silaska u gradove je i nedostatak prirodne hrane, a dešava se i da neke vrste životinja budu poplašene lovom ili krivolovom ili da su u pitanju neke mlade i neiskusne jedinke. Prema tome, vidimo da glavne preduslova za pojavu divljih životinja u gradovima stvara čovjek, a njihovo pojavljivanje u gradovima opet tumači kao opasnost i njihovm problem.
U Banjaluci se najlakše zapažaju ptice (osim gradskih ptica posebno čaplje, patke, galebovi) i sisari (lisice, kune, zečevi, šišmiši, glodari), zbog njihove veličine i lake uočljivosti, mada su prisutne i brojne vrste gmizavaca (gušteri, zmije i kornjače) i vodozemci (žabe, daždevnjaci).
Rijeka Vrbas sa poplavnim šumama i riječnim ostrvima kroz Banjaluku, prirodno je stanište mnogih vodenih ptica, pa se duž Vrbasa mogu vidjeti kolonije sive čaplje, zimovališta kormorana, parovi divljih pataka, a u preletu i druge vrste čaplji, riječnih galebova i sl. Fazan se najčešće uočava u ravničarkom području i uz rijeku Vrbas gdje se zbog vještačkog uzgoja u svrhu lova potpuno navikao na ljude. Prilično interesantne su ptice grabljivice, pa u okolini Banjaluke se najčešće vidi mišar (škanjac) koji se hrani glodarima, zatim kobac i jastreb, česti u šumskim područjima, a soko vjetruška je svoje prirodno stanište zamijenila visokim zgradama. Zbog velikog broja gradske laste u Boriku često vidimo i sokola lastavičara koji ih lovi. Posebno zanimljive su noćne grabljivice ili sove koje građani češće čuju nego što vide. Gradski parkovi i aleje su stanište jedne od najmanjih sova, odnosno ćuka, a često se sreće sova mala ušara, pa i šumska sova koje su brojne zbog velikog broja glodara u gradu kojima se hrane. Od ptica pjevačica prisutne su mnoge vrste najčešće po zelenim površinama i one se većinom hrane insektima, te tako regulišu njihovu brojnost u gradovima. Tu spadaju drozdovi, crvendać, slavuj, sjenice, čvorci i mnoge druge, a iz porodice vrana-siva vrana, čavka, gavran i gačac najčešće prave gnijezda po parkovima i jedu veliki broj insekata ali i otpad i leševe.
Javnost većinom ne primjećuje prisustvo slijepih miševa u gradu, a oni su jedna od najvažnijih grupa životinja koja reguliše brojnost insekata u gradovima. Svoja zimska boravišta najčešće nalaze u starim zgradama i ispod krovova i u drveću, a često se i dešava da ih nesavjesni građani bespotrebno uništavaju.
Od sitnih zvijeri u gradovima se često viđa tvor, lasica i kuna bjelica, koja je uobičajena u naseljima u seoskim područjima. Ove vrste se najčešće hrane glodarima, ali nerijetko i loše zaštićenim domaćim životinjama. Od insektojeda, najčešći su jež i krtica, a sve češće u prigradska područja silaze lisica, pa i jazavac koji koriste sve lakše mogućnosti za pribavljanje hrane u gradovima.
Banja Luka se nalazi na graničnom području rasprostranjenja mrkog medvjeda i vuka, pa smo u zadnje vrijeme svjedoci prisustva i ovih vrsta u okolini Banjaluke i u prigradskim naseljima. U posljednje vrijeme više se bilježi pojavljivanje medvjeda u graničnim područjima njihovog stalnog ili povremenog prisustva. Zvijeri najčešće preko otpada, miris čovjeka počinju povezivati da hranom.
Od zmija se najčešće javljaju smuk, bjelouška i ribarica, koje su sve neotrovne i potencijalno korisne vrste. O žabama, daždevnjacima, kornjačama i gušterima, kao i o raznovrsnom svijetu beskičmenjaka poput insekata, mekušaca i crva bilo bi preopširno govoriti, ali napomenućemo da nam mnoge od ovih vrsta mogu biti zanimljive i korisne, a najčešće su prisutne zbog prilično velikih područja pod travnjacima i drugim zelenim površinama u gradu.
Prilikom susreta sa potencijalno opasnim divljim životinjama treba ostati miran, pribran i imati na umu da su životinje najčešće uplašene i pokušavaju da nađu izlaz iz urbanih područja. Potrebno je da građani prilikom susreta sa divljim životinjama, ukoliko ne moraju, nikad ne intervenišu sami, ne uzimaju divlje životinje iz prirode i ne drže ih u zarobljeništvu.
Neke divlje životinje ljudi ipak ilegalno hvataju i drže u zarobljeništvu zbog njihove atraktivnosti i ilegalne trgovine životinjama. Posljedica ilegalnog držanja najčešće je habituacija, odnosno proces navikavanja na situacije koje bi divlje životinje inače prirodno izbjegavale. Nakon nekog vremena dešava se da se takve životinje puste u prirodu, što je izuzento opasno i za ljude i za životinje. Građani moraju da znaju da zarobljeništvo, ma koliko bilo dobro dizajnirano nikad nije bolje za divlje životinje od njihovog prirodnog staništa.
Ovom prilikom napomenuli bismo i to da nam se građani često javljaju prilikom pronalaženja povrijeđenih ili zalutalih divljih životinja, ali problem njihovog zakonskog i stručnog zbrinjavanja nije uopšte sistematski riješen. Rado bismo u saradnji sa veterinarskim i lovnim stručnjacima formirali stručnu službu za rješavanje problema sa divljim životinjama u gradovima.
Autor: Jovica Sjeničić